تصرف عدوانی، مزاحمت و رفع ممانعت

۱٫تصرف عدوانی

یکی از دعاوی که مورد حمایت ویژه قانون گذار قرار گرفته است، دعوای تصرف عدوانی است. حال سؤال این است که تصرف عدوانی چیست؟

فرض کنید شخصی قبلاً مالی را در اختیار داشته ولی بعداً از تصرف و اختیار او خارج شده، حال در اختیار شخص دیگری قرار گرفته است. شخص اول در این جا می‌خواهد با توسل به ادله‌ی اثبات دعوا، تصرف . استیلای قبلی خود را بر مال اثبات نماید. این مفهوم با ادبیات پیچیده‌تری در ماده ۱۵۸ قانون آیین دادرسی مدنی مورد اشاره قرار گرفته شده است:

«ادعای متصرف سابق مبنی بر اینکه دیگری بدون رضایت او مال غیرمنقول را از تصرف وی خارج کرده و اعاده تصرف خود نسبت به آن مال را درخواست می‌نماید».

طرح این نوع دعوا بیشتر جنبه حمایت اجتماعی و برقراری امنیت و آرامش دارد.

یکی از مزایای طرح دعوای تصرف عدوانی این است:

رسیدگی به این دعوا، خارج از نوبت صورت می‌گیرد تا تسریع در روند رسیدگی ایجاد شود و خواهان در کوتاه ترین زمان ممکن به خواسته خود دست یابد.

خواهان در دعوای رفع تصرف عدوانی کسی است که سابقاً ملک مورد نظر در تصرف او بوده است. اکنون با طرح دعوای رفع تصرف‌عدوانی اعاده تصرف خود را مطالبه می‌نماید. البته به موجب قانون آیین دادرسی مدنی، علاوه بر خواهان، خادم، کارگر و اشخاصی که ملک را از طرف خواهان تصرف نموده باشند حق طرح این دعوا را دارند.

همچنین ورثه خواهان نیز حق طرح دعوای رفع تصرف عدوانی را دارند. به نظر می‌رسد علت در نظر گرفتن چنین مقرره‌ای از سوی قانون‌گذار جلوگیری از هرج‌ومرج و ایجاد آسایش است.

خوانده دعوا نیز شخصی است که جدیداً ملک را تصرف نموده است و مال را از تصرف شخص سابق خارج کرده است. بنابراین دعوای تصرف عدوانی باید به طرفیت او اقامه می‌شود.

دادگاه صالح نیز در طرح این دعوا، دادگاه محل وقوع مال غیرمنقول است. دادگاه در روندی بسیار سریع و خارج از نوبت به این امر رسیدگی می‌کند و حتی تقاضای دستور موقت نیز از سوی خواهان پذیرفته می‌شود. به این معنا که خواهان می‌تواند به منظور جلوگیری از تضییع حقوق اش و اقداماتی که ممکن است خوانده در مال غیرمنقول انجام دهد از قبیل اینکه درختی بکارد و ….از دادگاه صالح تقاضای دستور موقت بنماید تا اقدامات خوانده متوقف شود.

نکته مهم این است که در دعوای تصرف عدوانی می‌توان شکایت کیفری نیز به عمل آورد زیرا این امر مصداق جرم نیز تلقی می‌شود.

ماده ۶۹۰ قانون مجازات اسلامی چنین مقرر نموده است:

«هر کس به وسیله صحنه‌سازی از قبیل پی‌کنی، دیوارکشی، تغییر حد فاصل، امحای مرز، کرت بندی، نهر کشی، حفر چاه، غرس اشجار و زراعت و امثال آن به تهیه آثار تصرف در اراضی مزروعی اعم از کشت شده یا در آیش زراعی، جنگل‌ها و مراتع ملی شده، کوهستان‌ها، باغ‌ها، قلمستان‌ها، منابع آب، چشمه‌سارها، انهار طبیعی و پارک های ملی، تأسیسات کشاورزی، دامداری و دامپروری، کشت و صنعت، اراضی موات و بایر و سایر اراضی و املاک متعلق به دولت یا شرکت های وابسته به دولت یا شهرداری‌ها یا اوقاف و همچنین اراضی، املاک، موقوفات و محبوسات و اثلاث باقیه که برای مصارف عام‌المنفعه اختصاص یافته یا اشخاص حقیقی یا حقوقی به منظور تصرف یا ذی‌حق معرفی کردن خود یا دیگری، مبادرت کند یا بدون اجازه سازمان حفاظت محیط‌زیست یا مراجع ذی‌صلاح دیگر مبادرت به عملیاتی کند ، که موجب تخریب محیط‌زیست و منابع طبیعی شود یا اقدام به هرگونه تجاوز و تصرف عدوانی یا ایجاد مزاحمت یا ممانعت از حق در موارد مذکور کند، به مجازات یک ماه تا یک سال حبس محکوم می‌شود. دادگاه موظف است حسب مورد رفع تصرف عدوانی یا رفع مزاحمت یا ممانعت از حق یا اعاده وضع به حال سابق کند.

تبصره ۱:

رسیدگی به جرایم فوق‌الذکر خارج از نوبت به عمل می‌آید و مقام قضایی با تنظیم صورت مجلس دستور متوقف ماندن عملیات متجاوز را تا صدور حکم قطعی خواهد داد.

تبصره ۲:

در صورتی که تعداد متهمان سه نفر یا بیشتر باشد و قراین قوی بر ارتکاب جرم موجود باشد، قرار بازداشت صادر خواهد شد. مدعی می‌تواند خلع ید، قلع بنا و اشجار و رفع آثار تجاوز را تقاضا کند».

۲٫رفع مزاحمت

منظور از مزاحمت، اذیت و آزار متصرف مال غیرمنقول است. البته بدون اینکه مال را از تصرف او خارج سازد. به موجب قانون آیین دادرسی مدنی دعوای رفع مزاحمت چنین معنا شده است:

«دعوی مزاحمت عبارت است از دعوائی که به موجب آن ، متصرف مال غیرمنقول درخواست جلوگیری از مزاحمت کسی را می‌نماید که نسبت به تصرفات او مزاحم است ، بدون اینکه مال را از تصرف متصرف خارج کرده باشد».

فرض کنید شخصی می‌خواهد داخل منزل مسکونی خود شود و شخص دیگر با ایستادن جلوی درب منزل ممانعت به عمل می‌آورد. تفاوت آشکار این نوع دعوا با دعوای رفع تصرف عدوانی در این است که در این جا مزاحم نمی‌خواهد مال غیرمنقول را تصرف نماید اما از تصرف فرد مقابل نیز جلوگیری به عمل می‌آورد.

در صورتی که ملک مشاع باشد و یکی از شرکا در تصرف شریک دیگر مزاحمت ایجاد نماید نیز می توان دعوای رفع تصرف علیه شریک اقامه نمود.

۳٫رفع ممانعت از حق

منظور از این دعوا، این است که شخصی در استفاده از حق متعلق به دیگری ممانعت به عمل می‌آورد. قانون آیین دادرسی مدنی این حق را چنین تعریف کرده است:

«دعوای ممانعت از حق  عبارت است از تقاضای کسی که رفع ممانعت از حق ارتفاق یا انتفاع خود را در ملک دیگری بخواهد».

همانطور که مشاهده می‌شود فرد به موجب این دعوا در استفاده از حق انتفاع یا ارتفاق خود دچار مشکل شده است. حق انتفاع، حقی است که به موجب آن شخصی از مال متعلق به دیگری استفاده می‌کند و حق ارتفاق نیز مربوط به حق عبور از ملک دیگری یا داشتن حق مجری در ملک دیگری. حال چنانچه در استفاده از این حقوق مانعی ایجاد شود، علیه خوانده، دعوای رفع ممانعت مطرح می‌شود.

فرض کنید شخصی به منظور رسیدن به ملک خود باید از ملک همسایه عبور کند (حق ارتفاق) و فردی مانعی در این کار به عمل می‌آورد. در این جا دعوای رفع ممانعت از حق مطرح می‌شود.

۴. نمونه دادخواست:

برگ دادخواست به دادگاه عمومي

مشخصات طرفين	نام	نام خانوادگى	نام پدر	شغل	محل اقامت شهر – خيابان -كوچه –  شماره –پلاك
خواهان
خوانده
وكيل يا نماينده قانونى
تعيين خواسته وبهاي آن	خلع يد  و قلع‌وقمع بنامقوم به      ريال به انضمام كليه خسارات قانوني
دلايل و منضمات دادخواست	كپي مصدق سند مالكيت، معاينه و تحقيق محلي با جلب نظر كارشناس رسمي دادگستري
رياست محترم مجتمع قضايي  “‌نام شهرستان محل وقوع ملك” باسلام احتراماً به استحضارمي رساند: به موجب سند مالكيت شماره     ،      دانگ پلاك ثبتي      /      بخش  “شماره ونام شهرستان”  واقع در نشانی      متعلق به اينجانب می‌باشد نظر به اينكه خوانده/خواندگان بدون اذن و اجازه اينجانب پلاك ثبتي مذكور را در تصرف غاصبانه خود گرفته و با وصف مراجعات مكرر از رفع تصرفات عدواني خود و تحويل آن به اينجانب امتناع می‌نمایند فلذا با تقديم اين دادخواست مستندات به ماده ۳۰۸ و ۳۱۱ قانون مدني صدور حكم به خلع يد غاصبانه و قلع‌وقمع بناي بدون مجوز خوانده/خواندگان جزء پلاك ثبتي فوق‌الذکر به انضمام كليه خسارات و هزينه دادرسي مورد استدعاست . عند الاقتضا براي اثبات ادعاي خود به معاينه و تحقيق محلي با جلب نظر كارشناس رسمي دادگستري استناد می‌نماید.     محل امضاء – مهر – انگشت

 

 

 

برگ دادخواست به دادگاه عمومي

مشخصات طرفين	نام	نام خانوادگى	نام پدر	شغل	محل اقامت شهر – خيابان -كوچه –  شماره –پلاك
خواهان
خوانده
وكيل يا نماينده قانونى
تعيين خواسته وبهاي آن	الزام به رفع مزاحمت به انضمام كليه خسارات قانوني
دلايل و منضمات دادخواست	كپي مصدق سند مالكيت، معاينه و تحقيق محلي با جلب نظر كارشناس رسمي دادگستري
رياست محترم مجتمع قضايي  “‌نام شهرستان محل وقوع ملك” باسلام احتراماً به استحضارمي رساند:  نظر به اينكه اقدامات خوانده/خواندگان در ملك مسكوني/تجاري خود به نشاني       واقع در پلاك همجوار و همسايگي ملك اينجانب به نشاني فوق جزء پلاك ثبتي      /      بخش  “شماره ونام شهرستان” داير بر       ، موجب مزاحمت مي‌باشد فلذا با تقديم اين دادخواست صدور حكم به رفع مزاحمت از طريق       مستنداً‌به ماده ۱۶۰ قانون آئين دادرسي دادگاه‌های عمومي و انقلاب در امور مدني به انضمام كليه خسارات و هزينه دادرسي مورد استدعاست. عندالاقتضاء براي اثبات ادعاي خود به معاينه و تحقيق محلي با جلب نظر كارشناس رسمي دادگستري استناد مي‌نمايد.   محل امضاء – مهر – انگشت