سرقفلی و حق کسب و پیشه و تجارت
سرقفلی و حق کسب و پیشه و تجارت: مشابه اما متفاوت
حق سرقفلی و حق کسب و پیشه و تجارت دو عنوان حقوقی است که در ذهن بسیاری از مردم چنین است که این دو به یک معنی می‌باشند و می‌توانند به‌جای یکدیگر به کار روند. اما، در واقع باید گفت که سرقفلی و حق کسب و پیشه با وجود اینکه شباهت‌های زیادی با یکدیگر دارند اما دارای تفاوت‌های عمده‌ای هستند که آن‌ها را از یکدیگر متمایز می‌نماید. حال به بررسی تعاریف، اشتراکات و تفاوت‌های این دو عنوان مهم حقوقی می‌پردازیم:
تعریف حق کسب و پیشه و تجارت:
حق کسب و پیشه و تجارت حقی است که در طی گذر زمان برای مستأجر در محل ایجاد می‌شود. به‌عبارت‌دیگر، مستأجر در هر محلی با گذشت زمان برای خود مشتریانی جذب می‌نماید و اعتباری کسب می‌کند. به منظور انصاف چنین اقتضاء می‌کند که زمانی که مستأجر می‌خواهد محل را ترک نماید، وجهی بابت این اقدامات و حسن خلق او در جلب مشتری به وی از سوی صاحب ملک (موجر) داده شود.
تعریف حق‌سرقفلی:
در مورد تعریف سرقفلی موضوع کاملاً متفاوت است. در مورد سرقفلی، مستأجر پولی را در ابتدای مدت اجاره به صاحب ملک به هر عنوان می‌دهد. زمانی که مدت اجاره به اتمام می‌رسد صاحب ملک باید وجهی را که دریافت نموده است به مستأجر برگرداند. البته در مورد سرقفلی باید به این نکته توجه نمود، وجهی که در ابتدای مدت اجاره بابت سرقفلی اخذ می‌شود بسته به نوع ملک می‌تواند متفاوت باشد. به این معنا که چنانچه یک ملکی از نظر موقعیت، دارای وضع مناسبی باشد، به همان ترتیب نیز وجه سرقفلی که از مستأجر گرفته می‌شود، بیشتر خواهد بود.
با این تعریف تفاوت‌های این دو حق به‌درستی نمود پیدا کرد:
حق کسب و پیشه و تجارت، حقی است که برای مستأجر محل به وجود آمده است و علت آن‌هم حسن شهرت و اعتباری است که برای مستأجر در طی سالیان متمادی که مشغول کسب‌وکار بوده است، به دست آورده. باید توجه داشت که این حق صرفاً متعلق به خود مستأجر می‌باشد و ربطی به موجر یا صاحب ملک ندارد. از سوی دیگر، سرقفلی مربوط به همان وجهی است که در ابتدای موعد اجاره به صاحب ملک داده می شود و در زمان انقضای مدت اجاره از موجر گرفته می‌شود.
از سوی دیگر، این دو حق دارای تشابهاتی نیز با یکدیگر می‌باشند. از جمله مهمترین تشابهات سرقفلی و حق کسب و پیشه و تجارت این است که هر دو حق مالی به شمار می‌روند و قابلیت تبدیل شدن به پول را دارند. همچنین هر دو حق در صورت فوت مستأجر به ورثه‌ی او منتقل می‌گردند.
در راستای حق کسب و پیشه و تجارت و حق سرقفلی سؤالاتی مطرح شده که در زیر به بررسی آن‌ها می پردازیم:
- چنانچه فردی چندین سال در ملکی مشغول به کار و فعالیت بوده و موفق به جذب مشتریان زیادی شده است. ملک مورد اجاره نیز بین چند مالک مشترک (مشاع) است. اگر تنها عده‌ای از مالکین حاضر به پرداخت حق کسب و پیشه و تجارت باشند، تکلیف مستأجر چیست؟
در فرض چنین سؤالی، مستأجر باید دعوایی به طرفیت مالکین اقامه نماید و امر به کارشناسی ارجاع شود تا میزان حق کسب و پیشه و تجارت مشخص گردد و سپس مستأجر نیز باید ملک مزبور را تخلیه نماید.
- آیا حق کسب و پیشه و تجارت ارتباطی به پرداختن این حق از سوی مستأجر دارد؟
خیر، همن طور که گفته شد مبنای این دو حق کاملاً متفاوت است و هیچ گونه ارتباطی به یکدیگر ندارند. در صورتی که به واسطه‌ی حسن شهرت و اعتبار مستأجر در محل برای او حق کسب و پیشه و تجارت به وجود بیاید، او می‌تواند این حق را مطالبه کند؛ حال ممکن است وجهی در ابتدای اجاره بابت سرقفلی داده باشد یا نداده باشد.
- مالیات حق کسب و پیشه و تجارت چگونه محاسبه می‌گردد؟
دو نوع مالیات وجود دارد: مالیات بر درآمد و مالیات بر اجاره. مالیات بر درآمد در مورد حق کسب و پیشه و تجارت بر عهده مستأجر است، چراکه او با حسن شهرت خود سعی در جلب مشتری می نماید اما مالیات بر اجاره بر عهده صاحب ملک می باشد. البته طرفین (موجر و مستأجر) می‌توانند خلاف آن را توافق نمایند.
