همه آنچه باید در مورد حضانت فرزندان بدانید
حضانت فرزندان یکی از مشکلاتی است که معمولا قبل و بعد از طلاق و حتی بعد از فوت یکی از والدین تبدیل به یک مشکل بزرگ شده و دردسر زیادی به وجود می‌آورد. اما قانون با در نظر گرفتن همه جوانب به کوچکترین ابهامات در مورد واگذاری حضانت فرزند پاسخ داده و در نهایت تلاش شده که هم مصلحت فرزند در نظر گرفته شده و هم کیفیت زندگی زوجین هم تغییر نکند.
اما در مورد واگذاری حضانت فرزندان سوالات زیادی وجود دارد که ممکن است شما به دلیل عدم دسترسی به قانون پاسخ واضحی برای آنها پیدا نکرده باشید. این موضوعی است که در این مطلب به آن خواهیم پرداخت و جنبه‌های مختلف آن را بررسی می‌کنیم.
حضانت فرزندان چیست و شامل چه مواردی می شود؟
حضانت از لحاظ لغوی، معنی پرورش و نگهداری را میدهد که در قانون مدنی برای محافظت از فرزند بعد از فوت والدین یا بعد از جدایی آنها در نظر گرفته شده است. متاسفانه بسیاری از خانواده ها واژه حضانت را به درستی نمی شناسند و حتی معتقدند که هزینه هم بر عهده طرف مقابل خواهد بود. اما به طور کلی حضانت فرزندان بیشتر معنی رسیدگی و پرورش جسمی کودکان را شامل میشود و موارد تربیتی و اخلاقی در آن گنجانده نشده است. ضمن اینکه این قانون در مورد شرایط پرداخت نفقه هم تغییر ایجاد نمی کند.
چه چیزی در تعیین حضانت فرزند نقش دارد؟
معمولاً پس از فوت پدر یا پس از طلاق، خانواده ها به شدت تحت کنترل احساسات خود هستند و این کار دادگاه را برای تعیین شخصی که قرار است حضانت فرزند را قبول کند سخت می کند. البته در قانون شرایط خاصی برای واگذاری حق حضانت به یکی از والدین در نظر گرفته شده که اصلی‌ترین و آنها موارد زیر هستند:
- هرگونه اعتیاد به مشروبات الکلی یا مواد مخدر یا حتی تا قمار
- انجام فساد اخلاقی و فحشا و پافشاری به ادامه آن ها
- وجود بیماری روانی به تشخیص پزشکی قانونی و ارائه گواهی به دادگاه
- احتمال سوء استفاده از کودک یا مجبور کردن آن به مشاغل غیر اخلاقی مانند تکدی‌گری، قاچاق، فساد و فحشا
- ضرب و جرح خارج از حد متعارف که باعث آسیب به کودک یا طفل شود.
طبیعی است که تشخیص هرکدام از این موارد بر عهده دادگاه بوده و خانواده ها نمی توانند به طور قطع خود را صاحب حق حضانت فرزندان بدانند.
حضانت طفل بر عهده چه کسی است؟
اطفال شرایط خاصی دارند و نحوه مراقبت و نگهداری از آن ها نسبت به افراد نوجوان پیچیده تر است. به همین دلیل معمولا این قانون به مصلحت طفل عمل می کند و حضانت فرزند تا هفت سالگی به مادر واگذار میشود. طبق قانون و در شرایط مناسب بعد از هفت سالگی حضانت فرزندان به پدر واگذار میشود. اما در این بین بازهم قانون می‌تواند مواردی مانند شروط ضمن عقد یا حتی مصلحت کودک ۷ ساله را در نظر گرفته و در حقیقت مصلحت مهمترین مسئله در انتخاب فرد است. اگر دادگاه در اینجا تشخیص دهد که مصلحت فرزند چیزی غیر از قانون یا غیر از توافق والدین است، در این صورت دادگاه مصلحت را به قانون ترجیح می دهد.
حضانت تا چه سنی ادامه دارد؟
حضانت دختر و پسر تا سن ۷ سال با مادر است و پس از آن حضانت دختر تا ۹ سالگی و پسر تا سن ۱۵ سالگی با پدر است و پس از سنین مذکور خود در مورد حضانتشان تصمیم میگیرند.
حضانت فرزندان بعد از فوت پدر
به طور کلی حضانت فرزند بعد از فوت هر کدام از والدین با طرف مقابل است. بنابراین طبیعی است که بعد از فوت پدر حضانت کودک به مادر واگذار میشود. اگرچه در قانون بعد از مرگ پدر از پدربزرگ به عنوان ولی شناخته می شود اما این به معنی واگذاری حضانت نیست. البته در صورتی که دادگاه صلاحیت مادر برای نگهداری و پرورش کودک تشخیص ندهد و مواردی مانند اعتیاد یا مسائل غیر اخلاقی را مرتکب شود، در این صورت حضانت طفل بر عهده پدر بزرگ پدری است.
حضانت فرزندان بعد از طلاق
تعیین حضانت بچه بعد از طلاق چالش جدی و بعضاً پیچیده ای است که حتی دادگاه را هم وارد مسائلی مانند تعیین صلاحیت و گواهی عدم اعتیاد و صلاحیت اخلاقی می کند. اما به طور کلی اگر فرزند کمتر از ۷ سال باشد حضانت او به مادر واگذار شده و بعد از هفت سالگی به پدر واگذار می شود. در عین حال:
- ممکن است طلاق آنها به صورت توافقی بوده و در مورد حضانت توافق کنند
- ممکن است یکی از والدین صلاحیت حضانت را نداشته باشد و دادگاه به طرف مقابل واگذار کند
- ممکن است بعد از هفت سالگی حضانت کماکان با مادر باقی بماند
- ممکن است دادگاه مصلحت فرزند را در نظر گرفته و در آنجا تشخیص داده شود.
شرایط ملاقات بعد از تعیین حضانت
حتی بعد از تعیین حضانت در دادگاه یا به صورت توافقی، بازهم ابهاماتی در مورد ملاقات فرزند با والدین وجود دارد. البته در این مورد ماده ۱۱۷۴ قانون مدنی اعلام می‌کند که والدینی که حضانت فرزند خود را برعهده ندارند می توانند با او ملاقات داشته باشند. در مورد شرایط ملاقات و تعیین زمان و مکان آن معمولاً توافق صورت می گیرد و یا از طریق محکمه اقدام می شود. جالب است بدانید که حتی فساد اخلاقی یا موارد مشابه هم مانع از ملاقات طفل با والدین بعد از توافق و تعیین حضانت نمی شود.
توافق والدین برای ملاقات بعد از تعیین حضانت فرزندان اصلی ترین و مهمترین مبنا محسوب می شود، در غیر این صورت دادگاه ورود کرده و زمان مشخص و مکان مشخصی برای آن در نظر می گیرد. در نهایت محروم کردن یکی از والدین از ملاقات طفل امکان ندارد و حتی برای مسافرت های طولانی یا تغییر محل زندگی هم باید توافق صورت گیرد. در عین حال، در مورد سفرهای خارجی و مسافرت هایی که احتمال دوری بلندمدت طفل وجود دارد، دادگاه در وهله اول مصلحت کودک را در نظر می‌گیرد. البته تمامی اقدامات باید با مجوز دادگاه صورت گیرد و دادگاه از تغییر محل اقامت کودک اطلاع داشته باشد.
پرداخت نفقه بعد از حضانت بر عهده کیست؟
به طور کلی واگذاری حضانت فرزندان به معنی سلب وظیفه پرداخت نفقه از پدر نیست و پدر کماکان باید روند پرداخت نفقه خود را تا زمانی که فرزند توانایی پرداخت هزینه زندگی و گذران آن داشته باشد ادامه دهد. حتی ممکن است این روند تا زمان ورود به دانشگاه و ادامه تحصیلات او ادامه داشته باشد. در صورت فوت پدر یا عدم توانایی مالی پدر، این وظیفه بر عهده پدر بزرگ پدری خواهد بود. فرزند پسر تا زمانی که شغل یا محل اعاشه داشته باشد و دختر تا زمان ازدواج نفقه ادامه دارد.
با توجه به موارد گفته شده باید بپذیریم که اصلی‌ترین و مهمترین مبنا در واگذاری حضانت فرزندان مصلحت آنهاست. گاهی ممکن است قبلاً در قانون به یک موضوع خاص اشاره شده باشد اما در دادگاه مصلحت فرزند به شکل دیگری تشخیص داده شده و تغییراتی در این قانون به وجود آید. ضمن اینکه در برخی موارد مانند تعیین زمان و مکان ملاقات توافق والدین در اولویت است و دادگاه چندان در آن دخالتی ندارد. امیدواریم این اطلاعات پاسخ کامل و مناسبی به ابهامات شما داده باشد، شما میتوانید سوالات خود را در بخش نظرات مطرح کنید یا به صورت تلفنی با کارشناسان ما در تماس باشید.
نوشتن یک دیدگاه