اقاله

اقاله روشی است که به موجب آن معامله با تراضی و توافق طرفین فسخ و لغو می گردد. بر خلاف فسخ که صرفاً از سوی یکی از طرفین معامله است، اقاله از سوی دو طرف و با توافق و تراضی هر دوی آنها انجام می گیرد. نام دیگراقاله، تفاسخ است. اقاله یکی از اسباب انحلال عقد است. حال ممکن است بر هم زدن عقد دلایل مختلفی داشته باشد. چه بسا که طرفین به منظور و غایت خود در عقد نرسیده باشند در نتیجه با تراضی و توافق با یکدیگر تصمیم بگیرند که عقد را بر هم زنند. در قانون مدنی به مبحث اقاله پرداخته شده است که به آن اشاره می نماییم:

اقاله در قانون مدنی

قانون گذار از ماده ۲۸۳ تا ۲۸۸ به بررسی اقاله و شرایط و ضوابط آن پرداخته است.

ماده ۲۸۳ قانون مدنی چنین مقرر نموده: «بعد از معامله، طرفين مي‌توانند به تراضي آن رااقاله و تفاسخ کنند».

ماده ۲۸۴ قانون مدنی نیز بیان می دارد: «اقاله به هر لفظ يا فعلي واقع مي‌شود که دلالت بر به هم زدن معامله کند». بنابراین، لازم نیست طرفین صراحتاً ذکر نمایند که معامله را اقاله نمودند؛ بلکه با انجام فعلی مبنی بر رضایت طرفین بر انحلال عقد، اقاله محقق می گردد.

ماده ۲۸۵ قانون مدنی نیز می گویند:« موضوع‌اقاله ممکن است تمام معامله واقع شود يا فقط مقداري از مورد آن‌«. ممکن است در یک معامله یک خانه و یک اتومبیل فروخته شود. حال ممکن است نسبت به بیع اتومبیل اقاله صورت بگیرد اما بیع خانه همچنان پابرجا باشد.

ماده ۲۸۶ قانون مدنی مقرر کرده: «تلف يکي از عوضين، مانع‌اقاله نيست. در اين صورت به جاي آن چيزي که تلف شده است، مثل آن در صورت مثلي ‌بودن و قيمت آن در صورت قيمي ‌بودن داده مي‌شود». در صورتیکه معامله قابل اقاله باشد اما موضوع معامله تلف شده باشد چنانچه از اموالی باشد که مثل آن یاد است مثلش و در غیر این صورت قیمت آن داده می شود.

ماده ۲۸۷ قانون مدنی بیان کرده: «نماآت و منافع منفصله که از زمان عقد تا زمان‌اقاله در مورد معامله حادث مي‌شود، متعلق به کسي است که به واسطه‌ عقد مالک شده است اما نماآت متصله متعلق به کسي است که در نتيجه‌ اقاله، مالک مي‌شود». خانه ای را در نظر بگیرید که فروخته شده حال در موقع اقاله مشتری لوستری در خانه آویزان نموده است بااقاله قرارداد بیع لوستر به عنوان عینی که از خانه جداشدنی است متعلق به مشتری می شود. حال حیوانی را در نظر بگیرید که فروخته شده و پس از مدتی عقد، اقاله می گردد. اگر حیوان فربه شده باشد، قابل جدایی و تفکیک از حیوان نیست در نتیجه این زیادتی متعلق به بایع است.

ماده ۲۸۸ نیز چنین اشعار نموده: «اگر مالک، بعد از عقد در مورد معامله تصرفاتي کند که موجب ازدياد قيمت آن شود، در حين‌اقاله به مقدار قيمتي که به سبب عمل او زياد شده است، مستحق خواهد بود».

شرایط اقاله

به منظور تحقق اقاله شرایطی مورد نظر است:

• اهلیت طرفین معامله
• معلوم بودن موضوع‌اقاله
• قصد و رضای طرفین.

عقود غیرقابل اقاله

دسته ای از عقود وجود دارن که قابل اقاله نیستند. این عقود عبارتند از:

• نکاح
• وقف
• ضمان نقل ذمه.

نمونه دادخواست  اثبات اقاله

برگ دادخواست به دادگاه عمومي

مشخصات طرفين	نام	نام خانوادگى	نام پدر	شغل	محل اقامت شهر – خيابان -كوچه –  شماره –پلاك
خواهان
خوانده	ندارد
وكيل يا نماينده قانونى
تعيين خواسته وبهاي آن	اثبات اقاله در خصوص مبایعه نامه ………………………….
دلايل و منضمات دادخواست	۱٫ مبایعه نامه ۲٫ شهادت شهود
احتراماً؛ در تقابل دعوای خواندگان که طی پرونده کلاسه شعبه فلان مطرح گردیده به استحضار می رساند: ۱-اینجانب مطابق مبایعه نامه شماره ……یک باب آپارتمان واقع در پلاک ثبتی … به نشانی … را با شروط مندرج در قرارداد خریداری نمودم ۲-به جهت عدم توانایی خواندگان در تنظیم سند، در مشاورین املاک تنظیم کننده مبایعه نامه حضور به هم رسانده و مبایعه نامه رااقاله و تفاسخ نمودیم و این موضوع به شهادت دو نفر از حاضرین رسیده است. ۳-با توجه به اقاله مبایعه نامه ثمن و مبیع باید به مالکین اولیه برگردد که اینجانب موضوع معامله را تحویل داده و چک ها از بابت ثمن را دریافت نمودم. ۴-درحال حاضر خواندگان با استناد به همان مبایعه نامه تفاسخ شده، ادعای مطالبه الباقی ثمن را دارند که این ادعا با توجه به توضیحات فوق فاقد وجاهت قانونی است. علیهذا نظر به مراتب فوق، تقاضای صدور حکم به اثبات اقاله مورد استدعاست.                                                                           محل امضاء – مهر – انگشت